Położenie

Gmina Oleśnica leży w powiecie staszowskim w województwie świętokrzyskim. Mieści się całkowicie w granicach Niecki Połanieckiej, będącej częścią Niecki Nidziańskiej, należy więc do Wyżyny Środkowomałopolskiej. Maksymalne wysokości bezwzględne sięgają 221 m n.p.m. Graniczy ona z gminami: Stopnica (od zachodu), Tuczępy i Rytwiany (od północy), Pacanów (od południa), Łubnice (od wschodu). Północną granicę stanowi dodatkowo rzeka Wschodnia. W skład gminy wchodzą Oleśnica, Wólka Oleśnicka, Borzymów, Brody, Bydłowa, Kępie, Pieczonogi, Podlesie, Strzelce, Sufczyce, Wojnów. Jej powierzchnia wynosi 53,38 km². Zamieszkała jest przez 4064 mieszkańców, co powoduje zagęszczenie 76 osób na km² (dane na dzień 31.12.2008).

Oleśnica w literaturze

Oleśnica i okoliczne wioski często pojawiają się na kartach utworów największych polskich literatów. Możemy o nich przeczytać w Dziejach Polski Jana Długosza. Kronika ta jest niezastąpionym źródłem informacji o Polsce za czasów Jagiellonów. Mieszkańcy Oleśnicy są bohaterami powieści Henryka Sienkiewicza (np. Ogniem i mieczem, Krzyżacy).

W latach 1888 – 1889 przebywał tu Stefan Żeromski. Został zatrudniony przez Gustawa Zaborowskiego jako guwerner jego dzieci. Wzmianki o Oleśnicy i jej mieszkańcach można znaleźć w Dziennikach. Poznane osoby, przeżyte sytuacje, niepowtarzalne piękno tych ziem i ich topografia znalazły oddźwięk w jego najważniejszych utworach. Wystarczy wymienić choćby powieści: Popioły, Ludzie bezdomni, Syzyfowe prace, Walka z szatanem czy opowiadania: O żołnierzu tułaczu, Zapomnienie, Psie prawo. Świadczy to o wrażeniu, jakie ta okolica zostawiła w świadomości autora.

O Żeromskim i jego związku z kielecczyzną pisała Barbara Wachowicz, autorka biografii wielkich Polaków, scenarzystka i fotografik. Na uwagę zasługuje tu książka Ciebie jedną kocham. Tropami Stefana Żeromskiego w najściślejszej ojczyźnie. Autorka, zauroczona pięknem okolic Oleśnicy, jest propagatorką jej urody.

Dziś miejscowość posiada swoje pismo, w którym poruszane są najważniejsze sprawy społeczno – gospodarcze. Wszyscy mogą dowiedzieć się o podejmowanych działaniach inwestycyjnych i lokalnych wydarzeniach kulturalnych, poznać radości i bolączki współmieszkańców, podzielić się tym, co dla nich ważne. Niewątpliwie „Oleśnickie Echa” zasługują na uwagę.

Znani ludzie

Z Oleśnicy wywodzą się ludzie, którzy swoim życiem i wykonywaną pracą dają najlepsze świadectwo miejscu, z którego pochodzą. Ważnymi postaciami, którzy mogliby nazywać Oleśnicę swoją małą ojczyzną, są:

• kardynał Zbigniew Oleśnicki (1389 – 1455) herbu Dębno (herb rodziny stał się jednocześnie herbem należącej do niej miejscowości), właściciel Oleśnicy, biskup krakowski, pierwszy kardynał narodowości polskiej, sekretarz króla Władysława Jagiełły, podpora jego rządów, decydent we wszystkich sprawach państwowych ówczesnego czasu, przyjaciel kronikarza Jana Długosza, polityk – wizjoner, pochowany w katedrze na Wawelu. Jan Paweł II w 1983 roku odbierając tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaliczył kardynała Oleśnickiego w poczet ludzi budujących dzieje narodu, nauki i kultury polskiej.

• Stanisław Zaborowki (II połowa XV w.) autor pierwszego drukowanego traktatu po łacinie o ortografii polskiej (Ortographia seu modus scibendi et legendi polonicom idioma), wprowadził do pisowni miedzy innymi znaki diakrytyczne i samogłoski nosowe.

• Samuel Zborowski (? – 1584) herbu Jastrzębiec (Zborowscy byli właścicielami Oleśnicy), hetman kozacki, rotmistrz królewski spiskowiec antykrólewki, banita, ścięty na dziedzińcu zamku wawelskiego, jego zwłoki przewieziono do Oleśnicy, tu także je pochowano. Jest bohaterem dzieł J. Słowackiego, A. Mickiewicza, S. Żeromskiego, niedokończonych G. Zapolskiej i S. Wyspiańskiego.

• Zygmunt Denis Antoni Jordan de Stojowski, znany też jako Sigismond Stojowski, wybitny polski pianista i kompozytor, mieszkający przez większość życia w USA.

• prof. dr hab. n. med. Edward Malec, absolwent Wydzialu Lekarskiego Akademii Medycznej w Krakowie, specjalista chirurgii i kardiochirurgii dziecięcej. Zajmuje się on korekcją wrodzonych wad serca. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, Klubu Kardiochirurgów Polskich, European Society for Cardio-Vascular Surgery, Society for Thoracic Surgeons, jako jedyny kardiochirurg z Polski reprezentuje nasz kraj w American Association for Thoracic Surgery. Jest członkiem prestiżowego Lyons Club. Dzieci w imię wdzięczności za jego pracę obdarowały go najważniejszym swoim odznaczeniem – Orderem Uśmiechu. Od 2007 roku profesor Edward Malec kieruje Kliniką Kardiochirurgii Dziecięcej Uniwersytetu Ludwiga Maximilliana w Monachium.

• ks. dr Kazimierz Wójtowicz, zmartwychwstaniec, współczesny prozaik i poeta. Jest ambasadorem kultury polskiej, czego dowodzą liczne publikacje jego książek poza granicami naszego kraju. Wagą jego twórczości jest etyczny wymiar tworzonej poezji.

• prof. dr hab. Aleksander Zeliaś, czołowy polski i światowy ekonometryk i statystyk, nauczyciel akademicki, kierownik Zakładu Teorii Prognoz .

• prof. Jan Nowecki, wykładowca na Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, wybitny dydaktyk matematyki, o szerokich zainteresowaniach naukowych, mający ogromne zasługi dla rozwoju nauczycielskich studiów matematycznych w wyższych szkołach pedagogicznych, kształcenia kadr naukowych w dziedzinie dydaktyki matematyki, kształcenia nauczycieli matematyki i działań na rzecz doskonalenia nauczania tego przedmiotu w Polsce.

• gen. Zenon Bryk, dowódca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, współtwórca wojsk aeromobilnych. Podległe mu jednostki jako pierwsze podjęły misje w ramach operacji pokojowych ONZ na Bałkanach.

• europoseł dr Czesław Siekierski, doktor nauk rolniczych, wiceminister rolnictwa, były poseł na Sejm, eurodeputowany do Parlamentu Europejskiego.

Rzemiosło budowlane

Oleśnica jest specyficzną miejscowością, w której zdecydowana większość mieszkańców trudni się budownictwem. Na taki stan rzeczy miało wpływ wiele czynników. Warto wymienić tu pasję wznoszenia nowych budowli tkwiącą w rodzie Oleśnickich, burzliwe dzieje, które spowodowały doszczętne zburzenie pierwotnych zabudowań, a tym samym potrzebę wznoszenia nowych, osadzanie tu jeńców wojennych (np. Tatarów i Szwedów) z ich pomysłami i umiejętnościami murarskimi, czy wreszcie położenie miejscowości na nieurodzajnych glebach, które wykluczają satysfakcjonujące zajmowanie się rolnictwem. Pierwsze wzmianki o prężnej działalności murarskiej w Oleśnicy pojawiły się w II połowie XIX wieku. Jej zakres był znacznie ograniczony granicami wyznaczonymi przez zaborców. W okresie międzywojennym, a później po II wojnie światowej bariery przestały istnieć, a rzemieślnicy oleśniccy wykonywali swoje zajęcie na terenie całego kraju. Do rozwoju budownictwa w Oleśnicy przyczyniła się powstała po wojnie Spółdzielnia Rzemieślnicza, która między innymi organizowała kursy czeladnicze, podnosząc kwalifikacje pracowników. Taki stan rzeczy występujący w tej miejscowości spowodował zjawisko specjalizacji w branży danego rzemiosła poszczególnych wsi. I tak Borzymów specjalizuje się w blacharstwie, a inne wsie w pracach wykończeniowych. Dziś mieszkańcy gminy są specjalistami w swoim fachu poszukiwanymi nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami.

Praca

Mieszkańcy Oleśnicy zyskują stałe zatrudnienie w zakładach przemysłowych usytuowanych w sąsiadujących miejscowościach. Należą do nich Kopalnia i Zakłady Chemiczne Siarki “Siarkopol” w Grzybowie, Huta Szkła Gospodarczego w Grzybowie, Elektrownia Połaniec S.A. Grupa Elekrtabel w Połańcu. Od 2008 roku mocnym akcentem na mapie pracy Oleśnicy jest Zakład Ceramiki Budowlanej austriackiej firmy Wienerberger. Za umiejscowieniem zakładu największego producenta cegieł na świecie i drugiego co to wielkości producenta systemów dachowych w Europie przeważyły względy logistyczne oraz doskonałej jakości złoża gliny, które znajdują się na tym właśnie terenie, a których – wg oceny ekspertów – wystarczy na około 30 – 40 lat. Cegielnia w Oleśnicy jest 20 zakładem firmy Wienerberger w Polsce.

Ci, którzy nie znaleźli zatrudnienia w wymienionych wyżej zakładach przemysłowych, zajmują się rolnictwem. Gmina Oleśnica znana jest także z nowoczesnych gospodarstw ekologicznych ukierunkowanych na produkcję truskawek.

Turystyka

1. Gmina Oleśnica, obok gmin Pacanów, Busko – Zdrój, Stopnica, Solec Zdrój i Nowy Korczyn znajduje się w obrębie Solecko – Pacanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Został on utworzony przede wszystkim w celu ochrony wód powierzchniowych rzeki Wschodniej oraz walorów przyrodniczych doliny Wisły. Zabezpiecza także przed antropopresją wody lecznicze i uzdrowiska w Busku-Zdroju i Solcu-Zdroju. Dominują tu zbiorowiska nieleśne. Na terenie obszaru, w dolinach rzecznych i okolicach Stopnicy i Solca -Zdroju występują liczne torfowiska i łąki z udziałem halofitów. W okolicach Tuczęp i Jastrzębca występują bory sosnowe o zbliżonym do naturalnego charakterze.

2. Beszowa, Borzymów, Bydłowa stanowią część tzw. szlaku paulińskiego. Stąd w tych miejscowościach liczne pozostałości po działalności zakonników w postaci fragmentów zabudowań, murów klasztornych i przydrożnych kapliczek.

3. Przyszłością Oleśnicy są liczne na obszarze gminy stawy. Charakteryzują one gospodarkę, stanowią także szansę rozwoju turystyki, a szczególnie agroturystyki. Atrakcyjność turystyczną gminy zwiększa niewątpliwie rewitalizacja Oleśnicy oraz program odnowy pozostałych miejscowości w gminie.